شهرستان مشگین‌شهر
مکان بینی اردبیل
مشگین‌شهر یکی از شهرستان‌های استان اردبیل است که در دامنه کوه سرفراز سبلان قرار گرفته و از طبیعتی زیبا و آب و هوایی خنک و دلنشین برخوردار است.
وجود گردشگاه‌های طبیعی و تاریخی و آبگرمهای معدنی در مشگین‌شهر همه ساله گردشگران بسیاری را به سوی این منطقه جذب می‌کند .
مردم
جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با ۶۶٬۸۸۳ تن است.[۱] مردم این شهر مسلمان و ۱۰۰٪ شیعه دوازده‌امامی می‌باشند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند
تقسیمات کشوری
بخش مرکزی شهرستان مشگین‌شهر
دهستان دشت
دهستان مشگین شرقی
شهرها: مشگین‌شهر
بخش ارشق
دهستان ارشق شمالی
دهستان ارشق مرکزی
شهرها: رضی
بخش مشکین شرقی
دهستان قره سو
دهستان لاهرود
دهستان نقدی
شهرها: لاهرود، فخرآباد
بخش مرادلو
دهستان ارشق غربی
دهستان صلوات
دهستان یافت
شهرها: مرادلو
بخش قصابه
دهستان شعبان
دهستان مشگین غربی
شهرها: قصابه
جغرافیا
رودهای مهم: خیاو چای - مشگین چای - اونار چای - قره سو
مناطق طبیعی: سبلان و دامنه‌های آن - پارک جنگلی – شیروان دره سی - قره سو - زیستگاه‌های قاراگول-حاتم مشه سی، موئیل، آیقار، منطقه زیبای کپز و ...
آبگرمهای معدنی: قوتورسویی – قینرجه – ایلاندو – شابیل – موئیل سویی ...
چشمه‌های معدنی مشگین شهر
این شهرستان در ۹۰ کیلومتری غرب شهرستان اردبیل واقع شده است. مشگین شهر به جهت واقع شدن در دامنه سبلا ن، از طبیعتی زیبا و آب و هوایی خنک و آب‌های معدنی فراوان برخوردار است. این شهرستان دارای 10 چشمه معدنی است که به فاصله تقریبی ۱۹ کیلومتری از مرکز شهرستان مشگین شهر قرار دارند.
آثار تاریخی
سنگ نبشته شاپور دوم ساسانی _ بقعه شیخ حیدر _ قلعه قهقهه _ قلعه ارشق _ کهنه قلعه _ کاروانسراهای قانلی بلاغ، _ قلعه قشلاق زاخور _ دیو قالاسی _ قلعه بربر _ منطقه باستانی شهریری _ و ...
کشاورزی
ـ محصولات کشاورزی، صنایع دستی و سوغاتی های مشگین شهر:
شهرستان مشگین شهر یکی از بهترین تولید کنندگان انگور، بخصوص انگور زرد، در کشور و حتی خاورمیانه می باشد، ضمن اینکه محصولات سیب این شهرستان شهرت فراوانی دارد. از تاکستانهای مهم انگور در شهرستان می توان به تاکستانهای لاهرود، ارجق، فخرآباد، لحاق و نقدی اشاره نمود. از باغات مهم سیب هم میتوان باغات روستاهای بارزیل، دستگیر، عربلو، حاجیلو، آق درق و تبنق را نام برد. البته قابل ذکر است که جای جای شهرستان پر است از باغات میوه و مزارع کشاورزی که ذکر نام همه در این مقال نمی گنجد. از دیگر محصولات مهم کشاورزی شهرستان می توان به هلو، شلیل، خربزه، گندم و جو اشاره نمود. ضمن اینکه در حاشیه رودخانه قره سو بخصوص روستای کوجنق، شالیزار وجود داشته و برنج در آن کشت می شود.
در شهرستان مشگین شهر هنرهای دستی دارای قدمت و اصالت قابل توجهی بوده است. بیشتر صنایع دستی منطقه را بافته‌های داری تشکیل می‌دهند که از مهمترین این صنایع میتوان به قالی بافی، گلیم بافی و جاجیم بافی اشاره نمود. علاوه بر این بافته‌ها، سفالگری نیز از صنایع مهم دستی این شهرستان محسوب می‌شود.
عسل سبلان، معروفترین سوغاتی مشگین شهر می باشد که در دامنه کوهستان سبلان از گرده های بیش از ۴۰ گل و گیاه مختلف تولید می شود. عسل سبلان از مرغوب ترین عسل های کشور می باشد. از دیگر سوغاتی های شهرستان می توان به گیاهان دارویی، لبنیات، صنایع دستی بومی (ورنی، گلیم، نمد، سفال، هنرهای چوبی و چرم) اشاره نمود.
وجه تسمیه
نام قدیمی و اصلی این شهر خیاو است.
شهر خیاو (خیوو=Xiyov یا خیاو=Xiyav) در دوره‌هایی در تاریخ اسلام، میمند نام داشته. در روزگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان آن را وراوی می‌نامیدند. در سال ۱۰۶۴ میلادی بعد از حمله سلطان آلپ‌ارسلان به گرجستان و تسلیم شدن حاکم آنجا، بعضی امرای گرجستانی اسیر و سپس مسلمان شدند. یکی از این امرا بیشکین بود که سلطان آلپ‌ارسلان این شهر را به وی بخشید و بعد از آن به نام وی خوانده شد
این نام بعدها توسط مردم محل به صورت میشگین تلفظ شد. در دوره حکومت رضاشاه، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، به فرمان وی نام خیاو به مشگین‌شهر تغییر یافت.[۸] ریزآبه‌های سبلان (ساوالان) به سوی خیاو می‌آیند و این منطقه سفره‌های زیرزمینی خوبی دارد. واژه خیاو در زبان‌های ایرانی حالت محل پرآب و پردرخت و محل گذر از میان آب و درخت را تداعی می‌کند. رودخانهٔ مشگین‌شهر که امروزه قره‌سو نام دارد نیز در قدیم اندرآب نام داشته.
در گذر تاریخ
در پیرامون مشگین‌شهر سنگ‌نبشته‌ای منسوب به شاپور دوم ساسانی وجود دارد. سنگ‌نبشته مشگین‌شهر در ۱۵۰ متری غرب کهنه قلعه در کمرکش ارتفاع غربی درهٔ نوروز یاماجی در درون باغ نوروز قرار دارد. این سنگ‌نبشته امروزه به خاطر ویرانگری گنج‌جویان تقریباً از میان رفته‌است ولی نوشته‌های آن بررسی و ترجمه شده‌است. مضمون این نوشته در مورد فرمان و تاریخ ساخت کهنه قلعه است که به فرمان نرسه‌هرمزد نوشته شده‌است.
سکه‌های به دست آمده از منطقه، متعلق به چند دوره تاریخی و بیشتر مربوط به زمان اتابکان آذربایجان است.
حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری خیاو را اینگونه ذکر کرده است: خیاو قصبه‌ای است در قیلی کوه سبلان (ساوالان) افتاده است و چون ساوالان در جنوب اوست هوایش رو به سردی مایل است. آبش از کوه جاری است. باغستان اندک دارد حاصلش غله بیشتر بوده، مردمش اکثراً موزه دوز و چوخاگر هستند حقوق دیوانی اش دو هزار دینار است.
خیاو در دوره صفویه گرفته به گونه‌ای که، یکی از اولاد شیخ صفی شیخ حیدر حاکم و والی منطقه مشگین و برزند مغان در یکی از دره‌ها به دست مردی به اسم شیروان شاه قره‌باغی کشته شد.
در زمان ناصرالدین شاه، حاکمی به نام حسنعلی خان وارد مشگین‌شهر شد و به شرارت‌ها پایان داد. با آغاز مبارزات مردم در راه کسب مشروطیت، روسیه تزاری هرج و مرج طایفه‌های شاهسون را به صلاح و صرفه خود ندید و به درخواست حکومت استبدادی وقت، در صدد سرکوب طایفه‌های شاهسون برآمد. چهار لشکر روسی از چهار طرف به سوی خیاو حرکت کردند. ژنرال مدداوف از اردبیل و دالماچوف از تبریز، طوایف شاهسون را محاصره و پس از زد و خوردها و مقاومت شدید، آن‌ها را وادار به تسلیم کردند. سپس همه دارایی شاهسون‌ها تقسیم شد. این سال را ایلات، مبدأ و مأخذ تاریخی قرار می‌دهند که در میان آواره‌ها و چادرنشین‌ها به بولگی ایلی یا سال تقسیم مشهور است.
بر اساس آمار کلی تا سال ۱۳۹۲ در شهرستان مشگین شهر بیش از ۶۰۰ اثر یادمانی و تاریخی به ثبت رسیده است.
در مشروطیت
از مبارزان معروف راه مشروطیت ایران در خیاو، میتوان به ملا امام‌وردی اشاره کرد که به دار آویخته شد. او با جلوگیری از یورش طوایفی از عشایر شاهسون از غارت شهرهای همجوار نقش بسیار مهمی در پیروزی و به ثمر رساندن نهضت قیام مشروطیت ایفا کرد. او که با سران مشروطه اردبیل ارتباط تنگاتنگ داشته در جریان بازگشت از جلسه سران مشروطه به مشگین، شبانه به وسیله مزدوران حاکم وقت، به نام امیر معزز دستگیر و به تبریز انتقال یافته و در پشت نارین قلعه بدار آویخته شد
صنایع دستی
در شهرستان مشگین شهر هنرهای دستی دارای قدمت و اصالت قابل توجهی بوده است. بیشتر صنایع دستی منطقه را بافته‌های داری تشکیل می‌دهند که از مهمترین این صنایع میتوان به قالی بافی، گلیم بافی و جاجیم بافی اشاره نمود. علاوه بر این بافته‌ها، سفالگری نیز از صنایع دستی این شهرستان محسوب می‌شود.
آب و هوا
براساس تقسیم‌بندی کوسن، این شهرستان دارای چهار اقلیم مدیترانه‌ای گرم و خشک، مدیترانه‌ای معتدل، استپی سرد و کوهستانی سرد است. طول ماه‌های خشک و نیمه‌خشک و یخبندان آن پنج تا هشت ماه است و میزان بارندگی سالانه آن به طور متوسط ۳۰۰ میلی‌متر است. قسمت عمده پوشش گیاهی آن را استپی، درمنه، ممرز، بلوط و تنگرس تشکیل می‌دهد.
گردشگاه‌ها
پل معلق مشکین‌شهر، بطول ۳۶۵ متر طولانی‌ترین پل معلق پیاده‌رو در ارتفاع ۸۰ متری از رودخانه خیاو
سبلان (ساوالان)
پارک جنگلی مشگین‌شهر
شیروان دره‌سی
هوشنگ میدانی
شهر یئری، محوطه باستانی با قدمت ۸۰۰۰ سال
چشمه آبگرم قینرجه
چشمه آبگرم ایلاندو
چشمه آبگرم قوتورسویی
مجتمع آبدرمانی شابیل
چشمه آبگرم روستای موئیل
حتم مئشه‌سی، جنگل طبیعی از درختان بلوط و فندق
قشلاق تنگ
منطقه گردشگری کپز
رودخانه قره‌سو (مشکین شهر)
آبشارهای رودخانه‌های کرکری،خیاوچایی، مشکین چایی
روستاهای سرسبز اطراف مشکین
آثار باستانی و قلعه‌های تاریخی
سنگ‌نبشته ساسانی
مقبره شیخ حیدر
قلعه قهقهه
نقوش صخره‌ای شیخ مدی
دیو قالاسی
قلعه بربر
کهنه قلعه
قلعه ارشق
قیزقالاسی
محوطه تاریخی ایلانلی داغ
غارهای دو طبقه عصر حجر روستای بینه‌لر
قره قالا
آق قالا
بیشتر بخوانید :
آشنایی با استان اردبیل
پل معلق مشگین شهر
دیدنی های مشگین شهر